Alel
Alternativni oblik gena na mjestu (lokusu) homolognog para kromosoma
Autosomi
Svi kromosomi jedinke osim spolnih
Amplifikacija (Umnažanje gena)
Povećanje broja kopija nekog gena zbog umnažanja ciljnog odsječka DNK
Banka gena
Mjesta pohrane različitih vrsta genetskog materijala (npr. tkiva, dlake, zametak, DNK, …)
Centimorgan (cM)
Jedinica kromosomske karte koja predstavlja 1% rekombinantnih potomaka
Diploidan organizam
Stanica ili organizam koji sadrži dvije kopije svakog kromosoma
Deoksiribonukleinska kiselina (DNK)
Genska tvar stanice, molekula koja kodira genetske informacije
DNK marker
DNK sekvenca koja se koristi za genotipizaciju pojedinačnog organizma
DNK polimeraza
Enzim koji katalizira sintezu DNK
Dominantan alel
Alel koji određuje fenotip organizma u heterozigotnom genotipu
Efektivna veličina populacije
Izračunava se iz broja reproduktivnih (uzgojnih) jedinki u populaciji, a govori o statusu ugroženosti pasmine
Egzon
Dio gena koji sadržava kodirajući slijed nukleotida
Ex situ
Način očuvanja jedinke (populacije, pasmine) ili biološkog materijala (tkivo, spolne stanice, dlaka,…) izvan izvornog područja nastanka. Može biti u obliku in-vivo ex situ (npr. zoološki vrtovi, parkovi prirode, istraživački centri) i in vitro ex situ (banke gena).
F1 generacija
Prva generacija muških ili ženskih potomaka (tzv. filijalna generacija)
Fenotip
Vanjski izgled ili svako mjerljivo ili uočljivo svojstvo jedinke (npr. količina mlijeka i sastav mlijeka, dubina vimena)
Filogeneza
Znanost koja proučava evolucijsku povijest vrsta i njihove odnose
Fitnes
Relativni reproduktivni uspjeh genotipa koji se mjeri preživljavanjem fekunditetom ili drugim parametrima
Frame shift mutacija
Mutacija kod koje zbog delecije ili adicije nukleotida dolazi do pomaka u okviru čitanja
Frekvencija alela
Učestalost pojave pojedinih alela u nekoj populaciji
Gamete
Spolne haploidne stanice koje nastaju mejozom (kod sisavaca jajna stanica i spermij)
Gen
Nukleotidni slijed koji nosi informaciju za polipeptidni produkt ili molekulu RNK
Gen lokus
Mjesto na DNK gdje se nalazi gen ili alel za neko svojstvo
Genetski marker
Odsječak DNK ili gen na poznatoj lokaciji na kromosomu koji se može koristiti za različite vrste identifikacije
Genska zaliha (gene pool)
Svi geni (aleli) u gametama spolno zrelih jedinki neke populacije
Genetički kod
Triplet nukleotida u molekuli DNK koji određuje jednu aminokiselinu
Genetski polimorfizam
Razlike između DNK sekvenci (pojava više od jednog alela na jednom gen lokusu u populaciji)
Genom
Skup gena jednog organizma, odnosno sav genetski materijal sadržan u kromosomima određenog organizma
Genotip
Genetski sastav nekog organizma
Genetska raznolikost
Sveukupnost gena živih organizama te njihova raznolikost na nivou jedinke, pasmine, populacije, vrste
Genski defekti
Poremećaji ili abnormalnosti nastale zbog mutacija u genomu
Genetski otklon (genetic drift)
Slučajne promjene koje tijekom određenog vremenskog razdoblja dovode do promjena učestalosti alela (genotipova) neke populacije (pasmine)
Haploidan organizam
Stanica ili organizam koji sadrži samo jednu kopiju svakog kromosoma
Haplotip
Određena kombinacija alela na istom kromosomu koji se zajedno nasljeđuju
Heterozigot
Organizam s različitim alelima na određenom genskom lokusu homolognog kromosoma
Homologni kromosomi
Parovi kromosoma (jedan od svakog roditelja) s genima za ista svojstva na istim gen lokusima koji mogu sadržavati različite alelne oblike (dominantne ili recesivne alele)
Homozigot
Organizam s istim alelima na određenom genskom lokusu homolognog kromosoma
In situ
Način očuvanja jedinke (populacije, pasmine) u izvornom području nastanka
Intron
Nekodirajući slijed nukleotida koji se nalazi između egzona unutar genoma
Kariotip
Kromosomski komplement stanice ili jedinke; kromosomi složeni u homologne parove i poredani prema veličini od najvećeg do najmanjeg para
Karta vezanih gena (linkage map)
Karta koja se izrađuje na temelju učestalosti rekombinacija i daje redoslijed gena (markera) duž kromosoma, ali ne daje točnu poziciju gena
Klon
Stanice ili organizmi nastali mitozom ili nespolnim razmnožavanjem iz jednog pretka koji su genetički identični
Kromosom
Kompleksni lanac, nosač gena koji se sastoji se od molekula DNK koji sadrži genetske informacije
Kriokonzervacija
Čuvanje genetskog materijala (tkivo, jajna stanica, spermij, embrij) dubokim smrzavanjem, najčešće u tekućem dušiku na -196 °C
Krosingover
Izmjena dijelova nesestrinskih kromatida homolognih kromosoma
Kvalitativna svojstvo
Svojstva čija se ekspresija fenotipa odvija pod genetskom kontrolom jednog ili više gena s malim ili bez utjecaja okoliša
Kvantitativna svojstva
Svojstva koja ovise o kumulativnom djelovanju više gena te okolišnih čimbenika
Lančana rekacija polimerazom (Polymerase Chain Reacion - PCR)
In vitro metoda umnožavnja sekvence DNK od interesa u veliki broj identičnih kopija pomoću enzima DNK polimeraze
Letalne mutacije
Vrsta mutacija kad zamjena aminokiseline u kodirajućoj regiji dovodi do zamjene strukture i funkcije proteina te ima letalan učinak
Letalni aleli
Aleli koji u homozigotnom obliku izazivaju smrt jedinke
Mapiranje gena
Određivanje relativne pozicije gena na DNK molekuli i stupnja njihove povezanosti
Matična stanica
Stanica koja se trajno dijeli na stanice koje mogu diferencirati ili ostati matične stanice
Mejoza
Dioba kojom nastaju haploidne spolne stanice (gamete)
mRNK, glasnička RNK (messenger RNA)
Sadrži komplementarne kopije gena koje se prevode u protein
Mikrosatelitna DNK
Ponavljanja kratkih sekvenci DNK raspršenih po cijelom genomu koja se mogu koristiti kao genetski marker
Mitoza
Dioba jezgre kojom nastaju dvije stanice kćerke identične stanici majci
Molekularna genetika
Grana genetike koja se bavi strukturom, nasljeđivanjem i funkcijom DNK
Mutacija
Proces promjene unutar gena (genske ili točkaste) ili kromosoma (kromosomske); slučajna i trajna promjena u genima koja može dovesti do stvaranja novih alela
Nukleotid
Podjedinica DNK ili RNK koja se sastoji od dušičnih baza, fosfatne molekule i molekule šećera
Oogeneza
Proces nastanka jajne stanice koji uključuje mejozu
Oogonije
Matične stanice iz kojih nastaju oocite koje ulaze u mejozu
Pedigre (rodoslovlje)
Postojeće informacije o precima neke jedinke (tzv. obiteljsko stablo)
Poligensko ili kvantitativno nasljeđivanje
Nasljeđivanje svojstava koji kontrolira veliki broj gena; fenotip nekog organizma je produkt interakcije svih gena i okoliša
Poligenetsko svojstvo
Svojstvo koje je pod kontrolom velikog broja gena
Populacijska genetika
Nauka koja se bavi proučavanjem genskih varijacija između skupina jedinki; grana genetike koja na temelju analize učestalosti (frekvencije) gena proučava promjene u populaciji
Potpuna dominacija
Oblik interakcije alela istoga gena; , alel izražen u fenotipu homozigota (dominantnog) i heterozigota
Prirodna selekcija
Ciljani i postepeni proces kojim pojedine genetske varijacije i mutacije vidljive na fenotipu postaju manje ili više zastupljene u nekoj populaciji (pasmini)
Privatni alel
Varijanta alela nekog gena prisutna samo u jednoj populaciji (pasmini)
Protok gena (gene flow)
Izmjena genetskog materijala između populacija koja rezultira povećanjem genetske raznolikosti populacije
Pseudogen
Nefunkcinalna kopija gena u genomu
Recesivan
Alel koji nije eksprimiran u heterozigotnom genotipu (alel čiju ekspresiju prekriva dominantan alel)
Rekombinacija
Izmjena genetskog materijala
Rekombinantna DNK tehnologija (genetičko inženjerstvo)
Tehnike kloniranja gena; predstavlja niz molekularno-genetičkih metoda uz pomoć kojih je moguće mijenjati nasljednu tvar stanice
rRNK (ribosomska RNK)
Ribonukleinski dio podjedinice ribosoma
RNK polimeraza
Enzim zadužen za transkripciju koji na kalupu DNK sintetizira komplementarnu RNK
SNPs
Promjena samo jedne nukleotidne baze u molekuli DNK; najčešći oblik DNK varijacije, koji se koristi kao genski marker
Spolni kromosomi
Kromosomi sa spolno-determinirajućim genima; svaki spol ima jedan par homomorfnih (ženski) ili heteromorfnih (muški) spolnih kromosoma
Spermiji
Muške spolne stanice
Transkripcija
Prepisivanje; sinteza mRNK na kalupu DNK
Transpozon
Slijed DNK koji može promijeniti svoj položaj u genomu
tRNK (transportna RNK)
Male RNK molekule koje prenose aminokiseline do ribosoma tijekom sinteze proteina
Vezani geni
Geni koji se nalaze se na istom kromosomu čija se međusobna udaljenost označava u postocima (%) ili centi Morganima (cM)